Kraków pozostawał stolicą Polski od XI do XVI wieku. W tym czasie w mieście wzniesiono wiele zabytków architektury, urządzono piękne parki i skwery. Każda tutejsza ulica ma swoją fascynującą historię i to dlatego Kraków znajduje się w czołówce polskich miast względem ich atrakcyjności turystycznej. Miejskie cmentarze również mają interesujące i bogate dzieje. Więcej o krakowskich nekropoliach można przeczytać na stronie internetowej kraków-future.
Stary cmentarz żydowski (cmentarz Remuh)
Cmentarz przy synagodze Remuh jest jednym z najstarszych zabytków kultury żydowskiej, jakie znajdują się na terenie Polski.
W 1533 roku Kazimierz był oddzielną od Krakowa osadą żydowską (obecnie jest to jedna z dzielnic Krakowa). Gmina żydowska wykupiła teren od współczesnej ulicy Szerokiej do ulicy Jakuba i zorganizowała tam cmentarz. W 1553 roku bankier króla Zygmunta Augusta, naczelnik kahału – Israel Isserles wybudował na cmentarzu synagogę. Początkowo była to budowla drewniana, a po pożarze w 1572 roku na jej miejscu stanęła świątynia murowana.
I. Isserles wybudował synagogę dla syna rabina Mosze Isserlesa, od którego imienia nazwano synagogę i cmentarz – Remuh. Rabi był mędrcem, uczonym i rektorem szkoły talmudycznej. Spoczywa właśnie na tym cmentarzu żydowskim. Na płycie nagrobnej M. Isserlesa można przeczytać pochwalne słowa potwierdzające pochodzenie i mądrość rabina.
W 1799 roku zgodnie z zarządzeniem władz cmentarz został zlikwidowany. Postanowiono otworzyć nowy na obrzeżach miasta – przy ulicy Miodowej.
W czasie okupacji Krakowa hitlerowcy urządzili wysypisko na cmentarzu Remuh, a synagogę zniszczono.
W 1955 roku pierwsze badania archeologiczne nekropolii przyniosły nieoczekiwane rezultaty. Pod ziemią, na głębokości 0,5 metra, znaleziono około 700 pięknych nagrobków. Uważa się, że zostały specjalnie ukryte w 1740 roku, podczas okupacji Krakowa przez Szwedów. Najstarszy z zabytków miał 430 lat, najnowszy 270.
W naszych czasach synagoga Remuh została odrestaurowana i stała się miejscem kultu dla społeczności żydowskiej Krakowa. Miliony Żydów pielgrzymują do grobu M. Isserlesa, aby dotknąć przeszłości swojego ludu.
Nowy cmentarz żydowski
Na samym początku XIX wieku krakowska gmina żydowska odkupiła grunty od augustynów i założyła na nich cmentarz. Z czasem cmentarz powiększono, uzupełniono go o grunty klasztorne i wpisano do rejestru miejsc pamięci.
W czasie II wojny światowej cmentarz przestał funkcjonować, został splądrowany i zniszczony. Na co udało się znaleźć kupców, to zostało sprzedane, część nagrobków wywieziono do obozu w Płaszowie i brukowano nimi drogi. Pina Lander, która wówczas zajmowała się cmentarzem, została zastrzelona.
Nekropolię odrestaurowano w latach 50. ze środków Amerykańsko-Żydowskiego Połączonego Komitetu Rozdzielczego, a odnalezione w Płaszowie nagrobki wróciły na swoje pierwotne miejsca.
Na cmentarzu znajduje się grób jedynej udokumentowanej ofiary zamieszek antysemickich z 11 sierpnia 1945 roku w Krakowie. Róża Berger, która niewiele wcześniej wróciła z Auschwitz, zginęła wtedy od kuli przebijającej zamknięte drzwi.
Cmentarz Rakowicki
Cmentarz Rakowicki to chrześcijański cmentarz założony w 1803 roku. Celem jego powstania było zastąpienie nim cmentarzy parafialnych. Obecnie znajduje się przy ulicy Rakowickiej i jest wpisany na listę zabytków kultury województwa małopolskiego.
Pochowani są tu przedstawiciele polskiej inteligencji i wojskowi, ofiary komunizmu i żołnierze Armii Czerwonej, żołnierze Wehrmachtu i żołnierze radzieccy. Spacer między nagrobkami może opowiedzieć o historii Polski więcej niż niejeden lokalny przewodnik.
Teren cmentarza jest podzielony na równe prostokątne części, pomiędzy którymi znajdują się wybrukowane chodniki. Nagrobki większości pochówków zdobią rzeźby oparte na motywach biblijnych, ale można tu spotkać także motyw egipski w postaci sfinksów i obelisków.
Większość grobów na cmentarzu Rakowickim to groby rodzinne, na których wyryto imiona i daty życia zmarłych. Na cmentarzu znajdują się nagrobki, których autorami byli najsłynniejsi polscy architekci: Ksawery Dunikowski, Wacław Krzyżanowski, Franciszek Mączyński i Bronisław Chromy.
Są też małe pomieszczenia na kolumbaria, jednak kremacja w Polsce jest niepopularna, a na cmentarzach nie przeznacza się dużych powierzchni na urny.
Cmentarz wojenny nr 388
Cmentarz wojenny, będący niegdyś częścią cmentarza Rakowickiego, jest specjalnie wyznaczonym miejscem spoczynku żołnierzy. Jego układ odtwarza układ cmentarza Rakowickiego, jednak sama konstrukcja jest inna. Nie ma tu krypt rodzinnych i wysokich, masywnych nagrobków. Pomniki na cmentarzu są niskie, czasem można spotkać rzeźbiarskie portrety, ale generalnie są to minimalistyczne i powściągliwe płyty.
Na tej nekropolii znajduje się pomnik poległych podczas rzezi wołyńskiej oraz pomnik 79 krakowian, którzy stracili życie z rąk hitlerowców na Dąbiu. Zasadniczo jednak na cmentarzu wojennym znajdują się groby żołnierzy, wśród których są weterani powstania styczniowego (1863-65), żołnierze austro-węgierscy i rosyjscy polegli w czasie I wojny światowej, żołnierze brytyjscy, radzieccy i niemieccy polegli w czasie II wojny światowej, a przede wszystkim żołnierze armii polskiej.
Uwagę turystów przyciąga grób Karola, Emilii i Edmunda Wojtyłów – rodziców i brata Jana Pawła II. Ich grób znajduje się na stanowisku VI, od strony ulicy Prandota.
Cmentarz Salwatorski
W 1865 roku cmentarz Salwatorski został urządzony jako miejsce wiecznego spoczynku mieszkańców najbliższej okolicy. Znajduje się przy alei Jerzego Waszyngtona na zachód od Salwatora, w rejonie Zwierzyńca, przy drodze do Kopca Kościuszki. W 1888 roku staraniem ksieni Norbertanek Eufemii Żarskiej wzniesiono tu neogotycką kaplicę św. Józefa.
Wielu znanych Polaków znalazło swoje ostatnie schronienie na cmentarzu Salwatorskim. Są tutaj pochowani: pisarz, dziennikarz i pilot wojskowy Janusz Meissner; fizyk Roman Stanisław Ingarden; pisarz science fiction Stanisław Lem; reżyser teatralny i filmowy Andrzej Wajda; pisarz Karol Hubert Rostworowski i wielu innych. Ze względu na dużą liczbę pochowanych w tym miejscu znanych osób, nekropolia Salwatorska wyróżnia się różnorodnością pomników i nagrobków. Turystów przyciągają kaplice Wszystkich Świętych i św. Józefa oraz pomnik Ofiar Komunizmu.
Spacer po dawnych cmentarzach to podróż w głąb historii miasta. Zanim udacie się na oględziny nekropolii, warto o nich poczytać, aby lepiej zrozumieć, na co należy zwrócić uwagę. W każdym z takich miejsc znajdują się groby o bardzo różnym pochodzeniu.
